در روش کرایوتراپی متخصصان با بهره گیری از کاهش دما و ایجاد هوای سرد، به کم شدن درد، التهاب، تورم و تسریع روند بهبود بافت ها می پردازند. این روش سابقه ای طولانی در درمان آسیب های اسکلتی-عضلانی دارد و به طور ویژه در فیزیوتراپی ورزشی و مراقبت های پس از آسیب از آن استفاده می شود.
در این مقاله، به معرفی کامل روش کرایوتراپی، نحوه عملکرد آن، موارد استفاده، مزایا و نکات ایمنی مرتبط با آن خواهیم پرداخت.
کرایوتراپی در فیزیوتراپی چگونه است؟
در این روش، از سرما به عنوان یک عامل درمانی برای کاهش جریان خون موضعی، کنترل التهاب و کاهش احساس درد استفاده می شود. در واقع این روش از سرما که خود می تواند عاملی برای ایجاد درد های استخوانی باشد، به گونه ای استفاده می کند که این درد ها را تسکین و بهبود دهد.
در این روش، فیزیوتراپیست می تواند کرایو تراپی را با استفاده از ژل های سرد، کیسه یخ، اسپری های سرد کننده و یا حوضچه های آب سرد (آیس بت) انجام دهد. حتی در برخی شرایط خاص و پیشرفته تر، از اتاق هایی موسوم به کرایو (یا کرایوچمبر) که دمای بسیار پایینی دارند، استفاده می شود.
مکانیزم عملکردی کرایوتراپی چگونه است؟
همانطور که می دانید، سرما سبب انقباض عروق خونی در ناحیه آسیب دیده می گردد. این انقباضات باعث می شود که گردش خون در آن ناحیه کم شود و در نتیجه، التهاب و تورم و درد از بین خواهد رفت. پس از اینکه مرحله سرمایش تمام شد، عروق مجدداً به حالت عادی و منبسط شده خود می رسند و خون تازه و غنی از اکسیژن به بافت آسیب دیده می رسد. این کار به فرآیند ترمیم سرعت می بخشد.
علاوه براین، چون سرما سرعت انتقال پیام های عصبی را کاهش می دهد، به همین علت می توان گفت که درد کاهش می یابد و تسکین موضعی حاصل می شود. به همین دلیل، بسیاری از بیماران پس از استفاده از کرایوتراپی، احساس آرامش و کاهش درد و ناراحتی دارند.
بیشتر بخوانید : الکتروتراپی در شهریار
کاربرد های کرایوتراپی در فیزیوتراپی
کرایوتراپی در درمان طیف گسترده ای از مشکلات عضلانی و مفصلی کاربرد دارد. برخی از مهم ترین موارد استفاده از این روش عبارت اند از:
- درمان آسیب های ورزشی : مانند کشیدگی یا پارگی عضلات، پیچ خوردگی مفاصل و کبودی ها
- کنترل التهاب مفاصل : به ویژه در بیماران مبتلا به آرتروز
- پس از عمل های جراحی: جهت کاهش درد، ورم و تسریع روند بهبودی
- درمان اسپاسم های عضلانی و گرفتگی عضلات
- تسکین درد های حاد پس از تمرینات سنگین یا حرکات نادرست
انواع روش های کرایوتراپی
در فیزیوتراپی، به روش های مختلفی می توان کرایوتراپی را انجام داد. روش هایی مانند :
- کیسه های یخ یا پک های سرد: ساده ترین و در دسترس ترین روش
- حوضچه های آب یخ (آیس بت): مناسب برای ورزشکاران حرفه ای
- اسپری های سرد کننده : قابل استفاده در شرایط اضطراری و نقاط محدود
- اتاق کرایوتراپی : در مراکز تخصصی، با استفاده از دمای بسیار پایین (تا منفی ۱۱۰ درجه سانتی گراد)
مراحل انجام کرایوتراپی در فیزیوتراپی
فرآیند کرایوتراپی، با توجه به نوع آسیب، محل مورد نظر و روش سرمایشی انتخاب شده، ممکن است کمی متفاوت باشد. اما به طور کلی، مراحل اصلی این درمان به شرح زیر است :
1. ارزیابی اولیه توسط فیزیوتراپیست
قبل شروع فرآیند کرایوتراپی، فیزیوتراپیست باید وضعیت عمومی بیمار، نوع آسیب دیدگی، شدت التهاب و محل درد را به دقت بررسی کند. سپس سوابق پزشکی بیمار ارزیابی می شود تا
پیش از آغاز کرایوتراپی، فیزیوتراپیست وضعیت عمومی بیمار، نوع آسیب دیدگی، شدت التهاب و محل درد را به دقت ارزیابی می کند. همچنین، سابقه پزشکی بیمار بررسی می شود تا اطمینان حاصل گردد که فرد شرایط لازم برای دریافت سرما درمانی را دارد.
2. انتخاب روش مناسب سرمایش
بر اساس نوع آسیب و محل آن، یکی از روش‌های زیر برای کرایوتراپی انتخاب می شود:
- کیسه یخ یا پک ژلی سرد
- اسپری سردکننده
- حوضچه یخ (برای اندام‌های تحتانی یا دست‌ها)
- دستگاه‌های الکتریکی کرایو یا اتاق کرایوچمبر (در مراکز پیشرفته)
3. آماده سازی ناحیه مورد نظر
در این مرحله و پس از تشخیص روش سرمایش، باید ناحیه ای را که قرار است مورد درمان قرار گیرد، عاری از هرگونه رطوبت و زخم باز و آسیب پوستی کرد. در برخی موارد نیز از یک پارچه نازک میان پوست ناحیه دردناک و منبع سرمایی قرار داده می شود تا از آسیبات احتمالی جلوگیری کند.
4. اعمال سرما
در این مرحله نیز، برای مدت مشخصی سرمای کنترل شده بر روی ناحیه مورد نظر قرار می گیرد که این زمان معمولا بین 10 تا 20 دقیقه تعریف می شود. البته این زمان به واکنش بدن و نظر مستقیم فیزیوتراپیست نیز بستگی دارد.
در طول این زمان، بیمار ممکن است احساس سوزش خفیف، سرما و سپس بی حسی در ناحیه داشته باشد که امری طبیعی است.
5. پایش مداوم وضعیت بیمار
در طول درمان، فیزیوتراپیست به صورت پیوسته وضعیت پوست و واکنش بیمار را بررسی می کند. در صورت بروز علائمی مانند قرمزی شدید، درد غیرمعمول یا بی حسی طولانی مدت، درمان را متوقف کرده و برخی اقدامات جهت حفاظت از بدن بیمار انجام می دهد.
6. اتمام درمان و گرم سازی تدریجی (در صورت نیاز)
پس از اتمام زمان تعیین شده، فیزیوتراپیست منبع سرمایی را برمی دارد و به تدریج بدن و ناحیه دردناک بیمار به دمای طبیعی خود بازمی گردند. در برخی موارد، حرکات کششی یا تمرین های ملایم برای تسریع جریان خون انجام می شود.
7. ارزیابی مجدد و ثبت نتیجه
در پایان جلسه، فیزیوتراپیست میزان کاهش درد، بهبود حرکت و واکنش عمومی بدن را ارزیابی می کند. این اطلاعات در پرونده بیمار ثبت می گردد تا در جلسات آتی روند درمان بررسی شود.
بیشتر بخوانید : فیزیوتراپی برای پارکینسون در شهریار
مزایای استفاده از کرایوتراپی
استفاده از کرایوتراپی می تواند مزایای متعددی نیز به همراه داشته باشد، از جمله :
- کاهش سریع درد
- کاهش التهاب و تورم موضعی
- تسریع بازسازی بافت های آسیب دیده
- کاهش نیاز به مصرف دارو های ضدالتهاب
- کمک به ریلکس شدن عضلات و بهبود دامنه حرکتی
در چه صورت یاستفاده از کرایوتراپی ممنوعیت دارد؟
همانطور که می دانید، کرایوتراپی به طور کلی روشی ایمن محسوب می شود، اما رعایت اصول ایمنی آن نیز الزامی است. استفاده بیش از حد یا نادرست از سرمای آن می تواند منجر به آسیب های پوستی، یخ زدگی یا حتی آسیب عصبی شود.
افرادی که به سرما حساسیت دارند، دچار مشکلات عروقی هستند یا سابقه بیماری های پوستی خاص دارند، باید پیش از استفاده از کرایوتراپی با پزشک یا فیزیوتراپیست مشورت نمایند.
نکته مهم : در اغلب موارد، توصیه می شود استفاده از یخ بیش از ۱۵ تا ۲۰ دقیقه طول نکشد.
نتیجه گیری
کرایوتراپی یکی از مؤثرترین و درعین حال ساده ترین روش های درمانی در فیزیوتراپی است که با بهره گیری از سرمای کنترل شده، به کاهش درد، التهاب و بهبود عملکرد عضلات و مفاصل کمک می کند. این روش، به ویژه برای ورزشکاران، بیماران پس از جراحی و افرادی که از درد های عضلانی یا مفصلی رنج می برند، گزینه ای مناسب و کارآمد به شمار می رود.
در نهایت، به منظور بهره مندی کامل از فواید کرایوتراپی و جلوگیری از عوارض احتمالی، توصیه می شود این درمان تحت نظر متخصص فیزیوتراپی و با در نظر گرفتن شرایط فردی انجام پذیرد.